گوساله سامری وتوجیهات فلاسفه وعرفاءوشرمندگی گاو
گوساله سامری وتوجیهات فلاسفه وعرفاءوشرمندگی گاو
لَمَّا افْتَتَحَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع اجْتَمَعَ النَّاسُ عَلَیْهِ وَ فِیهِمُ الْحَسَنُ الْبَصْرِیُ وَ مَعَهُ الْأَلْوَاحُ فَکَانَ کُلَّمَا لَفَظَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بِکَلِمَهٍ کَتَبَهَا فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بِأَعْلَى صَوْتِهِ مَا تَصْنَعُ؟ فَقَالَ نَکْتُبُ آثَارَکُمْ لِنُحَدِّثَ بِهَا بَعْدَکُمْ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع- أَمَا إِنَّ لِکُلِّ قَوْمٍ سَامِرِیٌّ وَ هَذَا سَامِرِیُّ هَذِهِ الْأُمَّه …[۱]
چون حضرت امیر بصره را فتح کرد، مردم جمع شدند در نزد حضرت و در میان مردم بود حسن بصری و الواحی با خود آورده بود که هر وقت حضرت امام علی(علیه السلام) سخنی می‌فرمود، حسن بصری می‌نوشت. حضرت با صدای بلند فرمود چه می‌کنی؟ عرض کرد آثار شما را می نویسم تا آنکه بعد از شما روایت کنم. حضرت فرمود: آگاه باشید هر قومی را سامری می‌باشد و حسن بصری سامری این امت است…
توجیهات ابن عربی
ابن عربی در ماجرای گوساله پرستی بنی اسرائیل و عتاب حضرت موسی علیه السّلام به برادرش هارون علیه السلام مدّعی است که این سرزنش و عتاب بدان جهت بوده که چرا هارون، گوساله پرستی را مُنکَر و زشت شمرده و سعه صدر نداشته است ودر حقسقت سعه وجودی هارون ع پایین بوده وچرا نگذاشته گوساله را بپرستند مگر آن چیزی جزخداست؟!
«… فکان عَتَبَ موسی اخاهُ هارون لمّا وقع الامر فی إنکاره و عَدَم اِتِّساعِهِ ، فَاِنَّ العارفَ مَن یَریَ الحَق فی کلّ شیء بَل یَراه عَینَ کُلِّ شَیئ… » [۲]
بنا به تحلیل و گفتار ابن عربی آنها که گوساله را پرستیدند، خدا را عبادت کردند
تاییدات استادحسن زاده آملی
استادحسن زاده آملی در یکی از تالیفاتشان به نام ممدالهمم در شرح فصوص الحکم پرده از مطلبی برمی دارند که شنیدن آن خالی از لطف نیست.
ایشان در بیان تاویل آیات سوره مبارکه طه در باب گوساله پرست شدن قوم حضرت موسی(ع) پس از رفتن آن جناب به کوه طور و سپس ماجرای بحث موسی(ع) و هارون(ع) چنین می فرمایند:
موسی(ع) بواقع و نفس الامر و به امر توحید اعلم از هارون بود. چه اینکه می دانست اصحاب عجل چه کسی را پرستش می کردند. زیرا او عالم بود که خداوند حکم فرموده که جز او پرستش نشود و انچه را حکم فرمود غیر ان نخواهد شد (پس جمیع عبادتها عبادت حق تعالی است و لکن ((ای بسا کس را که صورت راه زد)). بنابراین عتاب موسی برادرش هارون را از این جهت بود که هارون انکار عبادت عجل می نمود و قلب او چون موسی اتساع نداشت. چه اینکه عارف حق را در همه چیز می بیند بلکه او را عین هر چیز می بیند (غرض شیخ در اینگونه مسائل در فصوص و فتوحات دیگر زبر و رسائلش بیان اسرار ولایت و باطن است برای کسانی که اهل سرند هرچند به حسب نبوت تشریع مقر است که باید توده مردم را از عبادت اصنام بازداشت. چنانکه انبیا عبادت اصنام را انکار می فرمودند)[۳]
بزرگان عرفان وفلسفه آنقدراز این سامری وافکارش امت تعریف وتمجید می کنند که باعث ترویج سامری امت شده وسامری های متعددی را درست می کنند
…سَأَلَهُ عَنِ الثَّوْرِ مَا بَالُهُ غَاضٌّ طَرْفَهُ لَمْ یَرْفَعْ رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ قَالَ ع حَیَاءً مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَمَّا عَبَدَ قَوْمُ مُوسَى الْعِجْلَ نَکَسَ رَأْسَه…[۴]
مردی از شام خدمت حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) عرض کرد چرا گاو سرش را به آسمان بلند نمی‌کند و چشمش را به طرف آسمان نمی‌گشاید؟ حضرت فرمود: برای شرم از خدا که قوم بنی‌اسرائیل گوساله پرستیدند
این روایتی است که امام رضا (ع) سلسله سند را به امام علی (ع) برمی‌گردانند، مردی شامی خدمت امیرالمؤمنین(ع) مشرف می‌شود و عرض می‌کند من سؤالاتی دارم. امام علی (ع) می‌فرمایند: سؤالات تو برای فهمیدن است یا برای اذیت کردن. [ مردم از حرف امیرالمؤمنین (ع) تعجب کردند.] یکی از سؤالات مرد این بود که چرا گاو هیچ وقت سرش را به سوی آسمان بلند نمی‌کند، حضرت فرمودند: « حَیَاءً مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَمَّا عَبَدَ قَوْمُ مُوسَى الْعِجْلَ نَکَسَ رَأْسَه» گاو از خدا خجالت می‌کشد، سر خود را بالا نمی‌کند حضرت می‌فرمایند: قوم موسی(ع) گوساله‌پرست شدند، به سبب همین گوساله‌پرستی قوم موسی(ع) گاوها یک عمر سر خود را به سوی بالا نمی‌کنند، گاوها همگی می‌دانند که از شدت بی‌شرمی قوم موسی (ع) نباید سر خود را بالا بگیرند جریان گوساله‌پرستی حضرت موسی (ع) مربوط به چندین هزار سال قبل است زمانی که آنها گرفتار پرستش گوساله زرین شدند ، قالب پرستش‌شان، قالب گاو بود و چنان هم نبود که آنها واقعاً گوساله پرست شوند مانند فرقه‌هایی که در کشور هند وجود دارد. اما با این توضیح هم حضرت می فرمایند: گاو به عنوان یک حیوان چندان شعور دارد که عمری از اشتباه قوم بنی‌اسرائیل شرمنده و خجالت زده است و سرش را به سوی آسمان بلند نمی‌کند.
سامری که باعث این عمل شد، یکی از دوازده نفری است که در تابوت آتش در اسفل دوزخ می‌باشند در اشدّ عذاب.
پس سامری این امت یعنی حسن بصری وطرفدارانش را چگونه عذاب خواهد نمود؟
